Tầng Ozon Là Gì? Vai trò, chức năng và cách bảo vệ tầng ozon

Nov 7, 2023 - 04:15 Updated: Nov 7, 2023 - 16:43
0

Nội dung chính [Hiện]

Tầng ozon là một phần quan trọng của tầng bình lưu trong khí quyển của Trái Đất, là một yếu tố quyết định sự tồn tại của mọi loài sống trên hành tinh chúng ta. Đóng vai trò như một "lá chắn" tự nhiên, tầng ozon đặc biệt quan trọng trong việc bảo vệ chúng ta khỏi tác động có hại của tia tử ngoại từ Mặt Trời. Bài viết dưới đây sẽ đưa bạn vào hành trình khám phá tầng ozon, giải thích tại sao nó quan trọng và những tác động của sự suy giảm tầng ozon. Chúng ta cũng sẽ tìm hiểu về các biện pháp bảo vệ tầng ozon mà cộng đồng quốc tế đã thực hiện để đảm bảo tầng ozon không bị suy giảm hơn nữa. Hãy cùng nhau khám phá tầng ozon và sự quan trọng của việc bảo vệ nó đối với cuộc sống trên Trái Đất.

Tầng Ozon Là Gì?

Tầng ozon, hoặc lá chắn ozon là một khu vực trong tầng bình lưu của Trái Đất, hấp thụ đến 99% các bức xạ cực tím của Mặt Trời. Nó chứa nồng độ ozon cao liên quan đến các phần khác của khí quyển, mặc dù vẫn còn nhỏ so với các loại khí khác trong tầng bình lưu.Tầng ozon là một lớp khí quyển nằm ở độ cao khoảng 10 đến 50 km trên bề mặt Trái Đất. Nó chứa các phân tử ozon, được hình thành từ các phân tử khí ôxy bởi sự phân hủy ánh sáng mặt trời.

Tầng Ozon là gì?

Tầng ozon (O₃) là một biến thể của khí oxi (O₂) và được hình thành thông qua sự tác động của tia cực tím từ Mặt Trời. Thường thì ozon có màu xanh nhạt và thường đi kèm với mùi khó chịu. Ozon được phân thành hai loại chính:

  1. Ozon không có hại: Loại ozon này tồn tại tự nhiên và được tạo ra và phân hủy ở tầng bình lưu của khí quyển. Nó không gây hại cho sức khỏe con người và là một phần tự nhiên của môi trường.

  2. Ozon có hại: Loại ozon này là kết quả của hoạt động của con người. Nó được tạo ra thông qua các phản ứng hóa học giữa oxit nitơ và các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi, thường được gọi là các hợp chất hữu cơ bay hơi (VOC). Loại ozon có hại này thường xuất hiện ở tầng đối lưu, cách mặt đất khoảng 10 km.

Tầng Ozon được tìm thấy như thế nào?

Vào năm 1913, tầng ozon đã được khám phá bởi hai nhà vật lý người Pháp là Charles Fabry và Henri Buisson. Tầng ozon tồn tại ở tầng bình lưu của khí quyển Trái Đất, bao quanh hành tinh và cách mặt đất khoảng từ 10 đến 50 km.

Tầng ozon đóng một vai trò vô cùng quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe của con người và môi trường. Nó là người bảo vệ chắc chắn trước tia cực tím (UV) từ Mặt Trời, loại tia tử ngoại có khả năng gây ra nhiều vấn đề, bao gồm bệnh ung thư da và tình trạng đục tinh thể ở con người.

Tầng ozon có khả năng hấp thụ và lọc tới 97-99% tia cực tím từ bức xạ ánh sáng mặt trời, ngăn chúng xâm nhập vào khí quyển Trái Đất. Điều này giúp bảo vệ hệ thống thực vật, động vật và cả con người khỏi tác động có hại của tia cực tím.

Đặc Điểm Của Tầng Ozon

Thành phần chất lượng: Tầng Ozon chứa khí ozon (O₃), là một biến thể của khí oxi (O₂), được hình thành thông qua tác động của tia cực tím từ Mặt Trời. Ozon (O₃): Ozon chiếm khoảng 90% khối lượng của tầng ozon. Đây chính là thành phần quan trọng của tầng này và có khả năng hấp thụ tia cực tím từ Mặt Trời. Oxit nitơ (O₂): Oxit nitơ cũng tồn tại trong tầng ozon. Cacbonic (CO₂): Khí cacbonic cũng có mặt trong tầng ozon. Methan (CH₄): Methan là một thành phần khác của tầng ozon. Khí hiếm: Tầng ozon cũng chứa một số khí hiếm như argon, neon và krypton. Mặc dù tầng ozon chứa nhiều thành phần khí, tuy nhiên, nó chỉ chiếm một tỷ lệ rất nhỏ trong khí quyển toàn cầu, chỉ khoảng 0,00006% khối lượng của khí quyển.

Vị trí: Tầng Ozon nằm ở độ cao khoảng từ 10 đến 50 km trên bề mặt Trái Đất. Nó nằm trong tầng bình lưu, phía trên tầng đối lưu và phía dưới tầng cận đối lưu.

Màu sắc: Tầng Ozon thường có màu xanh nhạt, màu này có thể được quan sát trong quá trình kiểm tra và nghiên cứu.

Chức năng: Tầng Ozon đóng vai trò quan trọng trong việc lọc tia cực tím (UV) từ Mặt Trời. Nó có khả năng ngăn tới 97-99% tia UV xâm nhập vào khí quyển Trái Đất, bảo vệ môi trường và sức khỏe con người.

Vai Trò Của Tầng Ozon Trong Bầu Khí Quyển

Tầng ozon có tầm quan trọng không chỉ về mặt bảo vệ môi trường mà còn đối với sức khỏe của con người và sự ổn định của khí hậu toàn cầu. Tầng ozon đóng một vai trò quan trọng và đa dạng trong bầu khí quyển của Trái Đất và dưới đây là 3 trong số các vai trò quan trọng của tầng Ozon.

  1. Bảo Vệ khỏi Tác Động Của Tia Cực Tím (UV): Tầng ozon chủ yếu được biết đến với vai trò quan trọng nhất - bảo vệ khí quyển và sức khỏe của con người khỏi tác động có hại của tia cực tím (UV) từ Mặt Trời. Tia UV gây hại cho da, làm tăng nguy cơ bị ung thư da, làm tổn thương mắt và gây ra nhiều vấn đề về sức khỏe khác. Tầng ozon hấp thụ và lọc tới 97-99% tia UV, ngăn chúng xâm nhập vào khí quyển và đảm bảo rằng chúng ta có điều kiện sống an toàn dưới ánh nắng mặt trời.

  2. Bảo Vệ Thực Vật và Động Vật: Ngoài con người, tầng ozon cũng bảo vệ thực vật và động vật. Tia UV có thể gây hại cho cây trồng và động vật biển, gây ra sự suy thoái của các loài và ảnh hưởng đến chuỗi thức ăn trong môi trường.

  3. Điều hòa khí quyển: Tầng ozon tham gia vào quá trình điều hòa khí quyển và cân bằng nhiệt độ toàn cầu. Nó có tác động đến quá trình tuần hoàn không khí, tạo ra các mô hình tuần hoàn quan trọng. Bằng cách kiểm soát lượng tia UV tiếp xúc với mặt đất, tầng ozon cũng ảnh hưởng đến nhiệt độ và khí hậu toàn cầu.

Sự Suy Giảm Tầng Ozon

Nguyên Nhân

Suy giảm tầng ozon là một vấn đề phức tạp và có nhiều nguyên nhân gây ra có thể đưa ra đây một số nguyên nhân chính gồm

  • Sử dụng Chlorofluorocarbons (CFCs): CFCs là một loại chất hóa học phát triển vào cuối thế kỷ 19 và được sử dụng rộng rãi trong các sản phẩm tiêu dùng và công nghiệp, chẳng hạn như bình xịt, hệ thống làm lạnh và bọt biển. Khi CFCs được phát thải vào không khí, chúng tiến lên tầng bình lưu và bị tia cực tím phân hủy, giải phóng clo. Các phân tử clo này sau đó tác động đến tầng ozon, gây ra sự giảm mỏng tầng ozon.

  • Sử dụng Halons và Carbon Tetrachloride: Ngoài CFCs, các chất hóa học khác như halons và carbon tetrachloride cũng góp phần đến suy giảm tầng ozon. Chúng thường được sử dụng trong lĩnh vực chữa cháy và làm lạnh.

  • Tác Động Của Tia Cực Tím (UV): Tia cực tím từ Mặt Trời có khả năng tạo ra các phản ứng hóa học trong tầng ozon. Đặc biệt, tia UV có bước sóng ngắn có thể phá hủy phân tử ozon. Khi tầng ozon mỏng đi, nó làm tăng lượng tia UV có thể tiếp cận bề mặt Trái Đất, gây ra nguy cơ cho sức khỏe con người và động thực vật.

  • Khí Hiếm Không Mong Muốn: Một số khí hiếm và không mong muốn, như nitrogen trifluoride (NF3) và sulfur hexafluoride (SF6), đã xuất hiện trong không khí và có tác động đến tầng ozon.

  • Biến Đổi Khí Hậu: Thay đổi trong mô hình tuần hoàn không khí và tình hình khí hậu toàn cầu có thể ảnh hưởng đến tầng ozon. Điều này bao gồm các biến đổi trong nhiệt độ và áp suất khí quyển.

  • Yếu Tố Tự Nhiên: Một số yếu tố tự nhiên cũng có thể ảnh hưởng đến tầng ozon, như các biến đổi trong mô hình tuần hoàn không khí. Tuy nhiên, tác động của con người thông qua sử dụng các chất gây hủy hoại tầng ozon thường được coi là nguyên nhân chính gây suy giảm tầng ozon.

Hậu Quả

Sự suy giảm tầng ozon có tác động đáng kể đến sức khỏe con người và hệ sinh thái. Nó có thể gây ra các vấn đề sức khỏe như ung thư da, suy giảm miễn dịch, viêm phổi, vv. Nó cũng có thể ảnh hưởng đến các loài động vật, đặc biệt là động vật sống ở vùng cực.

Tăng Nguy Cơ Ung Thư Da: Một trong những hậu quả nghiêm trọng nhất của suy giảm tầng ozon là tăng nguy cơ ung thư da. Với tầng ozon mỏng đi, tia cực tím loại B (UV-B) từ Mặt Trời có thể tiếp cận bề mặt Trái Đất một cách dễ dàng hơn. Tia UV-B gây ra hại cho tế bào da và có thể dẫn đến sự xuất hiện của các loại ung thư da, như ung thư biểu mô biểu bì.

Tác Động Đến Động Thực Vật: Tia UV-B có thể gây hại cho thực vật và động thực vật. Nó có thể gây sự thay đổi trong sự phát triển của cây trồng, ảnh hưởng đến hiệu suất nông nghiệp và gây ra sự suy giảm của các loài thực vật ở môi trường tự nhiên.

Ảnh Hưởng Đến Động Vật: Suy giảm tầng ozon cũng có thể ảnh hưởng đến động vật. Nó có thể dẫn đến sự thay đổi trong hành vi và sinh sản của các loài động vật. Các loài động vật có lớp da mỏng như ếch và cá có thể bị ảnh hưởng nặng nề bởi tia UV-B.

Sự Suy Giảm Của Cây Trồng: Các loại cây trồng như lúa, ngô, và cà chua cũng có thể bị ảnh hưởng bởi tia UV-B, dẫn đến sự suy giảm của năng suất và chất lượng sản phẩm nông nghiệp.

Ảnh Hưởng Đến Môi Trường Biển: Suy giảm tầng ozon có thể ảnh hưởng đến môi trường biển, gây ra sự thay đổi trong sinh thái biển và làm ảnh hưởng đến các loài sống dưới nước.

Tác Động Đến Sức Khỏe Con Người: Các vấn đề sức khỏe con người gây ra bởi suy giảm tầng ozon bao gồm tăng nguy cơ ung thư da, tác động đến hệ miễn dịch, và tăng khả năng gây ra các bệnh ngoại tiêu hoá. Ngoài ra, tia UV-B có thể gây ra các vấn đề về thị lực và làm suy giảm sức khỏe con người nói chung.

Ảnh Hưởng Đến Khí Hậu Toàn Cầu: Suy giảm tầng ozon cũng có thể có tác động đến khí hậu toàn cầu. Các phản ứng hóa học trong tầng ozon có thể ảnh hưởng đến sự biến đổi khí hậu và mô hình tuần hoàn không khí.

Nhằm giảm suy giảm tầng ozon và hạn chế các hậu quả của nó, cộng đồng quốc tế đã đưa ra các biện pháp kiểm soát và hạn chế việc sử dụng chất gây hủy hoại tầng ozon thông qua các hiệp ước quốc tế như Giao ước Montreal.

Quy định về bảo vệ tầng ozon theo Nghị định 06/2022/NĐ-CP

Hiện nay, sự suy giảm tầng ozon đang ở mức báo động. Nó tác động tiêu cực trực tiếp đến sức khỏe con người cũng như làm mất cân bằng của các hệ sinh thái. Dưới đây là các quy định theo Nghị định 06/2022/NĐ-CP về việc bảo vệ tầng ozon.

Lộ trình kiểm soát, loại trừ các chất làm suy giảm tầng ozon

Theo Nghị định số 06/2022/NĐ-CP quy định về việc giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ozon được ban hành bởi Chính phủ, các chất được liệt kê sau đây là nguyên nhân làm suy giảm, ảnh hưởng đến tầng ozon gồm:

  • Bromochloromethane

  • Carbon tetrachloride (viết tắt là CTC)

  • Chlorofluorocarbon (viết tắt là CFC)

  • Halon

  • Hydrobromid Fluorocarbon (viết tắt là HBFC)

  • Hydrochlorofluorocarbon (viết tắt là HCFC)

  • Methyl bromide

  • Methyl chloroform

Các lộ trình quản lý được vạch ra rõ ràng, đặc biệt là đối với các chất HCFC như sau:

  • Từ năm 2022 đến hết năm 2014: tổng lượng tiêu thụ yêu cầu giảm không được vượt quá 65% mức tiêu thụ cơ sở.

  • Năm 2025 đến hết năm 2029: dự tính sẽ không vượt quá 32.5% mức tiêu thụ cơ sở.

  • Năm 2030 đến 2039: không vượt quá 2.5% mức tiêu thụ cơ sở.

  • Từ 01/2040: áp dụng cấm nhập và xuất khẩu các chất HCFC.

Các hành vi bị cấm sẽ liên quan đến quá trình sản xuất, nhập khẩu, tiêu thụ sản phẩm, thiết bị có chứa hoặc sản xuất từ các chất được kiểm soát cấm theo quy định của Bộ Tài nguyên và Môi trường.

Đăng ký, báo cáo các chất được kiểm soát

Các đối tượng cần phải đăng ký sản xuất, xuất khẩu, nhập khẩu, sở hữu các thiết bị, sản phẩm có chứa các chất được kiểm soát theo quy định tại Điều 24 của Nghị định 06 bao gồm:

  • Các tổ chức có hoạt động sản xuất các chất được kiểm soát.

  • Các tổ chức có hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu các chất được kiểm soát.

  • Các tổ chức sản xuất, nhập khẩu thiết bị, sản phẩm có chứa hoặc sản xuất từ chất được kiểm soát.

  • Các tổ chức sở hữu thiết bị có chứa các chất được kiểm soát như là: máy điều hòa không khí có năng suất lạnh danh định lớn hơn 26,5 kW (90.000 BTU/h) và có tổng năng suất lạnh danh định của các thiết bị lớn hơn 586 kW (2.000.000 BTU/h); thiết bị lạnh công nghiệp có công suất điện lớn hơn 40 kW.

  • Tổ chức thực hiện các dịch vụ như: thu gom, tái chế, tái sử dụng và xử lý chất được kiểm soát.

Thu gom, tái chế và xử lý các chất được kiểm soát 

Theo khoản 1 Điều 28 Nghị định 06 về các nguyên tắc yêu cầu các tổ chức sản xuất, nhập khẩu thiết bị, sở hữu thiết bị, sản phẩm có chứa hoặc sản xuất từ chất được kiểm soát, việc thực hiện các hành động thu gom, tái chế và xử lý các chất được kiểm soát như sau:

  • Bắt đầu thực hiện thu gom các chất được kiểm soát khi không còn được sử dụng trong các thiết bị, sản phẩm từ ngày 01/01/2024.

  • Khuyến khích các hành động tái chế, tái sử dụng các chất được kiểm soát sau khi tiến hành thu gom.

  • Các tổ chức phải tiêu hủy theo quy định của pháp luật về quản lý chất thải cho trường hợp không thể tái chế, tái sử dụng.

  • Thực hiện báo cáo hằng năm việc sử dụng các chất được kiểm soát.

Thu gom và xử lý rác thải được kiểm soát

Bảo Vệ Tầng Ozon

Việc bảo vệ tầng ozon đòi hỏi sự hợp tác của tất cả mọi người. Chính phủ cần áp dụng và tuân thủ các quy định về việc sử dụng chất gây hủy hoại tầng ozon trong các ngành công nghiệp, cũng như thúc đẩy nghiên cứu và phát triển các phương pháp thay thế an toàn hơn. Doanh nghiệp cần tìm cách giảm sử dụng chất gây hủy hoại tầng ozon trong sản xuất và cung cấp sản phẩm. Cá nhân cũng có trách nhiệm hạn chế sử dụng sản phẩm chứa chất gây hủy hoại tầng ozon và tham gia vào các hoạt động bảo vệ môi trường.

Các Biện Pháp Từ Chính Phủ

Các nước trên thế giới đã đưa ra nhiều biện pháp nhằm giảm thiểu sự suy giảm tầng ozon, như hạn chế sử dụng các chất làm tan ozone trong sản phẩm, khuyến khích sử dụng các sản phẩm thân thiện với môi trường.

Áp Dụng Luật Pháp Và Quy Định: Chính phủ thiết lập và tuân thủ các luật pháp và quy định quốc gia về việc kiểm soát và giám sát việc sử dụng các chất gây hủy hoại tầng ozon. Điều này đòi hỏi việc theo dõi và báo cáo việc sử dụng các chất này, cũng như áp dụng các biện pháp xử lý vi phạm.

Ký Kết Các Hiệp Định Quốc Tế: Chính phủ tham gia vào các hiệp định quốc tế như Giao ước Montreal và các hiệp định liên quan khác để cam kết giảm bớt và loại bỏ việc sử dụng các chất gây hủy hoại tầng ozon.

Hỗ Trợ Công Nghiệp Chuyển Đổi: Chính phủ có thể cung cấp hỗ trợ tài chính và kỹ thuật cho các doanh nghiệp để thúc đẩy việc chuyển đổi sang sử dụng các công nghệ thân thiện với tầng ozon.

Giáo Dục Và Tạo Ý Thức: Chính phủ có trách nhiệm giáo dục và tạo ra ý thức trong cộng đồng về tầng ozon và tác động của suy giảm tầng ozon. Điều này bao gồm việc cung cấp thông tin và giáo dục cho công chúng về các vấn đề liên quan đến tầng ozon và tại sao cần bảo vệ nó.

Thực Hiện Kiểm Tra Và Kiểm Soát: Chính phủ thường thực hiện kiểm tra và kiểm soát việc sử dụng các chất gây hủy hoại tầng ozon thông qua cơ quan giám sát và kiểm tra độc lập hoặc hợp tác với các tổ chức quốc tế.

Xây Dựng Hệ Thống Báo Cáo: Chính phủ yêu cầu các doanh nghiệp và tổ chức phải báo cáo việc sử dụng và xử lý các chất gây hủy hoại tầng ozon theo quy định.

Hỗ Trợ Nghiên Cứu Và Phát Triển Công Nghệ: Chính phủ có thể hỗ trợ nghiên cứu và phát triển các công nghệ thay thế không sử dụng các chất gây hủy hoại tầng ozon, đặc biệt trong lĩnh vực làm lạnh và làm lạnh.

Các Biện Pháp Của Cá Nhân

Mỗi người chúng ta cũng có thể đóng góp vào việc bảo vệ tầng ozon bằng cách thực hiện các hành động sau:

  • Không sử dụng các sản phẩm có chứa chất làm tan ozone như CFC và HCFC.
  • Sử dụng các sản phẩm thân thiện với môi trường như các loại tủ lạnh, máy điều hòa không khí, vv. có được chứng nhận Energy Star.
  • Tăng cường việc sử dụng các phương tiện giao thông công cộng, đi xe đạp hoặc đi bộ thay vì sử dụng ô tô để giảm thiểu lượng khí thải vào môi trường.
  • Tìm hiểu về tầng ozon, tại sao nó quan trọng, và tác động của suy giảm tầng ozon. Hiểu rõ hơn về tầng ozon sẽ giúp bạn có ý thức bảo vệ nó hơn.

Tầng Ozon Và Bảo Vệ Môi Trường

Chính việc bảo vệ tầng ozon không chỉ là một nhiệm vụ quan trọng để giữ cho không khí trong lành và an toàn cho con người mà còn đóng góp vào bảo vệ môi trường tự nhiên. Tầng ozon đóng vai trò như một "lá chắn" quan trọng, bảo vệ trái đất khỏi tác động có hại của tia cực tím và sự suy giảm tầng ozon có thể gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng.

Bảo vệ tầng ozon không chỉ mang lại lợi ích cho sức khỏe của con người mà còn giúp duy trì môi trường tự nhiên và đảm bảo tương lai của hành tinh chúng ta. Đây là một ví dụ về cách việc bảo vệ tầng ozon và bảo vệ môi trường có thể kết hợp để tạo nên một tương lai bền vững và lành mạnh cho tất cả mọi người.

Lời kết

Tầng ozon là một thành phần quan trọng của khí quyển Trái Đất, nó không chỉ là một lớp khí bình thường mà còn là một tấm "lá chắn" quý báu bảo vệ sức khỏe của con người và môi trường tự nhiên. Với khả năng ngăn chặn tia cực tím có hại từ Mặt Trời và hấp thụ đến 99% tia UV, tầng ozon đã thực sự thể hiện sự quan tâm đối với cuộc sống trên hành tinh xanh này.

Việc bảo vệ tầng ozon không chỉ là một nhiệm vụ của chính phủ hay doanh nghiệp, mà còn là trách nhiệm của mỗi cá nhân. Chúng ta cùng chung tay hành động để hạn chế sử dụng các chất gây hủy hoại tầng ozon, tối ưu hóa sự hiểu biết về tầng ozon và thúc đẩy sự hợp tác để duy trì tầng ozon trong tương lai. Bằng sự nhất quán và tình yêu quê hương, chúng ta có thể bảo vệ tầng ozon và góp phần vào việc bảo vệ môi trường tự nhiên và sức khỏe của thế hệ tương lai. Hãy cùng nhau giữ vững "lá chắn" quý báu này và tạo nên một tương lai sáng hơn cho hành tinh của chúng ta.